Osmanlı Tarihi Ders Notları + Kitap Final Prof. Dr. Tahsin Özcan
Saray Teşkilatı
SARAY TEŞKİLATI:
Osmanlı Padişahı:
Biat ümmetin iradesinin padişaha havalesi (tevliyeti)dir, adalete riayet etmeyen padişahtan bu tevliyet geri alınmıştır
Osmanlı hükümdarlık telakkisi eski Türk-Oğuz töresinden oldukça etkilenmiştir. Osmanlı padişahları tahta çıktıklarında “saltanatın Allah’ın lütfuyla kendilerine verildiğini” söylemişlerdir
Osmanlı sikkelerinin üzerindeki Kayı damgası Kayı Boyu’na mensup olduklarını gösterir. 1
 
Fatih Sultan Mehmed dönemi Osmanlı saltanat ve padişahlık anlayışında bir dönüm noktasıdır
Başlangıçta örfi nitelikli ve gelenek ağırlıklı hükümdarlık şer’i ağırlık kazanmıştır. Teşkilat kanunnamesi çok önemlidir.
Osman Bey: hakimiyet sembölü olarak olarak bayrak ve davul, hutbe ve sikke
2. Mehmed dönemi: dönüm noktasıdır! Örfî nitelikli gelenek ağırlıklı hükümdarlık anlayışı şerî ağırlık kazanır
Şerî- Örf, unvanlar: Bey, han, hakan, hüdavendigar, sultan, gazi, kayzer, emir, halife, padişah
Saltanatın intikalinde yerleşmiş bazı merasimler: Biat, culûs, kılıç kuşanma:
Biat Töreni: Padişahın cülüs merasiminde bazı devlet adamları için ayağa kalkması gerekir. Divan-ı Hümayundan olan çavuşlar tahtın yanında durur ve padişaha bunun için yardım eder.
Cülüs Töreni: Padişahın tahta çıkmasıdır.
Kılıç Kuşanma Töreni: Cülüs merasiminden bir hafta sonra salı günleri yapılır. Padişah saltanat kayığına biner ve Eyüb’e gider. Şeyhülislam padişaha kılıç kuşatır.
2
Satanatın intikali: başlangıç 1617, amud-i nesebî şeklinde babadan oğula! (Fatih Kanunnamesinde kardeş katli maddesi buna yardımcı olmuştur)
Kardes katlı:
Kardeş katli, Yıldırım Beyazıd zamanından beri tatbik edilmekle beraber Fatih kanunnamesiyle yazılı hale getirilmiştir. Bu kanunnamede “Ve her kim esneye evladımdan saltanat müyesser ola, karındaşlarını niazm-ı alem için katletmek münasiptir. Ekser ulema dahi tecviz etmiştir. Anınla amil olalar” denilerek memleketin selameti için kardeşlerin katline bir nevi izin verilmiştir
Fatih kardeş katli için izin almıştır denir ve bu kanunnamesinde de yazmıştır!!!
Ancak bu rivayetler muhtelif. ..Bir Kanunnamede yazar diğerinde yazmıyor. ..
Fatih'ten önce padişah olma adayı olan şehzâdeler birbiriyle makam savaşı yapıyorlardı.= Dolayısıyla devlet güç kaybediyordu. Fatih‘de devletin saadeti ve selameti için kardeş katlinin vacib olduğu hükmünü çıkarttırır
- bunun gerekçesi ISYAN, isyan zaten suçtur. evlat acısı büyüktür ama devletin bekasi daha mühim (kanunî bu sebepten dolayı ayarlanan iki Şehzâdesini öldürüyor!)
Beşikteki bebekler de öldürüyor. : bu durum sıkıntılı... „ancak şuda bir gerçek, o çocuğun günahı yok ama şehzâdeler üzerinden büyük oyunlar oynanıyor vezirler ve makam elde etmek isteyenler tarafindan“. ..
Daha akıl bağlı olmayanlar bile padişah yapılmış. .. O yüzden katlediyordu çocuklar. .. Hatta bir ara çocuklar o derece katlediliyordu Osmanlı da bir ara Şehzade kalmadı. ...
Şehzâdeler iyi yetiştiriliyor, staj amaçlı Sancağa çıkıp orada devleti yönetmeye dair bilgi edinmiş oluyor.
Fakat belirli bir zamandan sonra bu sancağa çıkma terkediliyor (18yy)ve Şehzâdeler saray dışına çıkmıyor= Sosyal ortam sınırlı, psikolojik sorunlar oluşuyor, devlet yönetmeye yönelik tecrübeler edinemiyordu...
1617: „ ekberiyet“ usulunun benimsenmesi!= ekberiyet ve erşediyet usulunun yerleşmesi (hanedanın en yaşlı erkek üyesinin padişah olması!)
Emir ve iradelerini hattı humayun,
Padişahların el yazılarına, yazılı emirlerine ekseriyetle 'hatt-ı hümâyun' denir
Yetki ve sorumluluklar: dünyevi (sadrazamlar) ve dini (kadısasker) irade padişa adına yapılır
Gelirleri:
İç hazine= Enderun Hazinesinde toplanır
Malikane, has bahçeler, bataklık, çaylık, ormanlık gelirler
Takdim edilen hediyeler
Evkaf-ı selatin’leri tesis etmişlerdir
SARAY TEŞKİLATI
Saray-ı âmire:
Edirne’de: eski (istanbulun fethinden sonra Edirne’de bulundukları sırada saray-ı âmire olarak kullanılmıştır) – Yeni saray
İstanbul’da Eski Saray= Saray-ı Atî-i âmire (Süleymaniye Camiarası) ; Yeni Saray= Topkapı Sarayı
Topkapı Sarayı:
3 teşkilat: Bîrun, Enderun, harem
HAREM:
Padişahın eşinin ve çocuklarının yaşadığı yerdir.Burası aynı zamanda bir okuldur.
Osmanlı padişahının husui evi konumunda
Hierarşi mevcut binaların konumu vs. Hünkar dairesi esas alınarak belirlenmiştir
Harem halkı: Hizmet edenler- Hizmet edilenler
Valide Sultan: “mehd-i ulyâ-yı saltanat”
Öncede HATUn denilirken Fatih döneminden sonra Sultan önvanı kulanılırdı padişahların haımları için
Padişahların hanımları: ikbal, haseki, kadın efendi
Şehzadeler: Padişahın haseki, ikbal ve cariyelerden doğan çocuklara denir
Önce Çelebi 4 yaşına geldiğinde “lala” diye ısımdirilen kişiler tarafından eğitilirdi
Daha sonra padişah olursa, hocalarından birisini padişah hocası seçer (HACE-İ SULTAN)
2. Selime kadar: şehzadeler sancak beyi olarak tayin edilirler (Manisa-Amasya sancakbeyliği); sonra sadece en büyük şehzade
2. Mehmed’den sonra: Şehzadelerin adına bir vekil gönderilmiştir, Şehzadeler saraya adeta “ haps” edilirler (şimşirlikte yetişirler)
ENDERUN:
Sarayın iç teşkilatıdır.Padişahın güvenilir ve yetenekli kullarının eğitildiği, seçildiği yerdir
şehzadeler de burada eğitilirdi
Bu iş için çeşitli odalar vardı-Padişah da devleti buradan yönetirdi
Enderun’la Birun arasındaki irtibatı Bab-us Saadet kapısı sağlardı!
Darussade ağası (Karaağa)-Babussade (Akağa) ağası: = iki haremin amiri
En aiağıdan başlayıp yükselirler
Enderun Odaları:
1-Has Oda: Kırk kişilik padişahın günlük hizmetinde bulunan bir odadır.
Görevliler
Has Odabaşı: Bu görevlilerin başıdır.
Silahdâr: Padişahın silahlarıyla ilgilenirdi.
Çuhadâr: Padişahın dış giyimiyle ilgilenirdi.
Dülbentçi: Padişahın iç giyimiyle ilgilenirdi.
Rikabdâr: Padişahın ayakkabılarıyla ilgilenirdi.
2-Hazine Odası: Padişahın özel eşyalarıyla ve hazinesiyle ilgilenirlerdi
3-Kiler Odası:Sofra hizmetiyle görevli olanların kaldığı odalardır.
4-Seferli Odası:Müzisyen, berber gibi görevlilerin bulunduğu odadır.
5- Doğancı odası
6- Büyük ve Küçük odalar
BİRUN :
Sarayın dış teşkilatı olup burada yaverler, emir subayları, ulama sınıfı, yeniçeri ağası, altı bölük halkı, haberleşme elçilik teşkilatı, hekimlik, müneccimlik, inşaat, vs. bulunurdu.
MERKEZ TEŞKİLATI
İlk dönemlerde: az sayıda çalışan ve hızlı bir işleyiş
Divanı Hümayun:
En yetkili kurum
Baştan beri var (Orhan Gazi’den beri)- 1. Murad’da başlıyor denilebilir
Fatih kanunnamesi, her türlü muameleyi, görevlerini tekrar belirler
17.yy’da işleyiş ve gücünü kaybeder, gittikçe işler bab-ı Aliye’ye kalır
Divanın toplantı günleri:
Hemen hemen her gün
İlk başta padişasın huzurunda, daha sonra kafes arkasından takip ederdi
Divan toplantı yeri:
Kubbealtında, kanuni devrinde İbrahim paşanın yaptırdığı 3 kubbeli bina
Kasr-ı Adl= adalet kulesi- katiplerin, reisul kuttapların bölümü
Sabah namazından sonra- öğle yemeğine kadar
Erkanı erbaa: vezirler, kazaskerler, deftarlar, nişancılar= aslî üyeler
Divan heyeti: divan bürokrasisini yürütenler+ hizmetciler = hizmet heyeti
Hizli ve disiplinli çalışmada divan katiplerin önemi büyük
Öenmli işlerden başlanılır: harici meseleler, elçilerin teklifleri, rapor+mektuplar, arazi davaları, görevlilerin tayin...; şikayet ve davaları dinleme
Vezir-i azam: memleket idaresi+ timar meseleleri ile ilgili davalar
Kazaskerler: dini-şeri mahiyetteki davalar
Defterdar: malî meseleler
Divan-ı hümayunun işleyiş ve yetkileri:
Arza girme:
Hukuki kaidedir
Padişash ya tasdikler ya da veto verir
Divan çalışmalarının denetlenmesi
Yeniçeri ağası
Kazasker
Veziri azam
Diğer vezirler+defterdarlar
= giriş sırası devletin yapısını da arzeder
Divan-ı Hümayun Üyeleri:
Sadrazam:
Kanunnameyle birlikte devşirmeler tayin edilir
Meşhur: İbrahim paşa, kara Mustafa paşa, Köprülü mehmed vs...
a1) yetki ve sorumlulukları:
Vekil-i mutlaktır – geniş sorumluluk alanı
Veziri azamlık alametı= muhr-i hümayun
İlmiye hariç bütün tayinler sadrazam tarafından yapılır
Teftişleri yapar
Serdar-ı ekrem olarak ordu başında sefere katılmada tam yetki sahibi
Kendi divanını toplar
a2) Divanları:
İkindi divanı: herkese açık
Cuma divanı: şeri ve örfü davlar, ilmiyenin çeşitli meseleleri
a3) Gelirleri:
Çok büyük gelirleri vardı 1.200.000 akçe, emeklilikler 150.000.000 akçe
a4) Sadaret Dairesi ve kapı halkı:
büyük masraflar, dairesi ve diğer kapı halkı masrafları 500 hatta 2000 kişilik kapı halkı olabilirdi
a5) Sadaret Kaymakamı:
sefere gittiğinde kendisin yerine bir vekil= kaymakam
Cuma+ Çarşamba divanlarını kendi konağında yapar
a6) İstanbul muhafızı:
İstanbul’da hükümeti temsilen ve İstanbul’un idaresini temin etmek üzere muhafız
Vezirler:
b1) Tarihi gelişme:
Osmanlıda baştan beri mevcut, kanuni döneminde ve sonrası daha da fazla vezir sayısında tedricen bir azalma var
b2) Tayin ve Azil:
Berat ve menşur ile vezirlerden tuğ caizesi ve mansıb caizesi adıyla 2 türlü vergi alınır
Vezirleri belirli süreler için yatin edilirdi (alametleri:tuğ ve sancak)
b3) Görev ve Yetkileri:
Devşirmeler daha çok vezir olmuşlardır
Başta gelen görev: sadrazama yardımcı olmak
Serdar veya serasker olarak ordunun başında sefere gitmek, padişahın adına geniş yetkilere sahip (belirli alanlarda)
b4) Gelir-Giderleri:
1 milyon – 1.200.000 akçe arası
b5) kapı halkı:
Çok sayıda kapı halkı var
Nişancı
Tuğrai, mîr-tevkii
Abbasiler + Selçuklularda mevcut, açık bilgi Fatih Kanunnamesinde mevcut
18yy’da: Resisu’l Küttap lehine, nişancı aleyhine bir gelişme: Nişancıya ait birçok gelirler Reisulkuttab’a geçer
Nişancı: merkez bürokrasisinin şefi
Önceleri ilmiyeden tayin edilir, sonraları kalem erbabı tercih edilmiştir
3 seviyede tayin edilirlerdi (Vezir, beylerbeyi, sancakbeyi payesinde)
a1) Yetki ve sorumlulukları:
Müfti-i kanun olarak müşkillerin halli
Merkezi bürokrasisinin başı
Tercümanlık yapar ve padişahla beraber sefere çıkarlardı
Defterlerin ve kayıtların temiz tutulmasına dikkat ederlerdi
a2) Defterane:
Nişancıya bağlı bir teşkilat, kayıt ve defterlerin saklandığı divanı hümayuna yakın bir yer ARŞİV
Divan-ı Hümayun Kalemleri:
Reisul’küttab:
Erkan-ı erbaa’dan sonra gelir, kalemlerin amiri
Devlete ait en mahrem evraklar, her türlü muamelata nezaret eder
Her işte fikri alınır, söz sahibidir
Sadrazamla birlikte sefere giitğinde İstanbul’da RİKAB REİSİ görev yapar
Aslî Kalemler:
Beylikçi: Divanı Hümayun kalemlerin birincisi ve en önemlisidir; hattı hümayun, name-i humayun, ahidname, müzakere edilen konular, hazırlanması bu kalemin görevidir
Tahvil kalemi: Eyalet kadıları ile vezir, veylerbey, ve sancakbeyi beratleri; zeamet ve timar kayıtları
Ruûs kalemi: Vakıf personeli, dini hizmette bulunanların, katiplerin saray ağa ve hademelerinin berat ve fermanların bu kalemde ilgili dairelerden alınan tezkerelere göre hazırlandı – en yoğun kalem
3 çeşitli ruus:
Şeyhu’lİslam, bilad-i selase, istanbul kadıları ruusları
Darussade ağası + saray görevlileri + vakıf personeli ruusları
Kale görevlilier ruusları
Amedî kalemi: 18yy’da kurulmuştur: Sadrazamın padişaha yazdığı telhis ve takrirler, yabancı devletlere yazılan her çeşit yazılar hazırlanır ve saklanır; Devlet idaresinin babıaliye taşınmasından sonra: Sadrazam yazışmalarını bu kalemle yapardıi Elçilere (Avrupa) cevap yazmak, kayıt altına almak...
Bağlı Kalemler:
Teşrifatcılık: Kanuni Sultan Süleyman devrinde bir yetkili nezaretinde Teşrifatlar yapılır; başlıca 3 defter tutulur, görevlileri çok fazla değildiri defterler muhafaza edilir
Vakanüislik: resmî tarih yazıcılık ile başlamıştır
18yy’da Vakanüistlik teşkil edilmiştir, hacegan zümresinin en ileri gelenlerinden seçilmiştir
Divanı Hümayun Tercümanlığı: 19yy^asırdan itibaren mevcut genellikle muhtediler yerine getirmişlerdir
Meşveret Meclisleri
Önemli ve kritik meselelerde görüşmek için çoğu kere hattı hümayun ya da sadrazamın gördüğü luzum üzere toplanan meclislerdir
Bab-ı Asafiden bab-ı Aliye (Tanzimat öncesi Babıali)
18yy’da: babıali kelimesi sadrazam dairesi ve paşa kapısı anlamında kullanılmaya başlamıştır (Batıda “SUBLİME PORT” olarak tanınmış)
1830 öncesi babıali: 3 yetkili amir: Sadrazam: kahyabey- reisulküttab- çavuşbaşı ve bunlara bağlı bir çok kalem
Harem dairesi- selamlik dairesi- kalem dairesi
Eyalet Teşkilatı:
Eyalet= (bugünkü Vilayet)
Eyaletin idaresi: 2 ayri merkezden atanan 2 ayrı yönetim
1.Beylerbeyi= resmi işlemler bunun denetiminden geçer
2. Kadilik= farklı sorumluluk- kadiaskerine çalışır
BEYLERBEYI:
merkezden atanır
kimlerin Beylerbeyi olabileceği Fatih kararnamesinde kayıt altına alınır (kimler olabiliyor)
A)Defterdarlık
B) 500akçelik Kadilik
C)400.000 akce aylık Sancakbeyi
D) Beylik ( yöneticiler-askeri kesim) efendi (ilmiye mensublari- talebeler celebi...)
Anadolu ve Rumeli Beylerbeyi için görev yaparlar
-Rumeli= Balkan vilayeti...
- Hierarşi vardir beylerbeyi ve ilmiyelerde de: en küçük Vilayetlere atanır belirli kısa süreler içinde terfiye ede ede Anadolu ve Rumeli Beylerbeyligine sonra Defterdar veya Vezir olur
Sürekli atamalar ve görev değişimler olur, gayri meşru işlere girisemessin diye, nüfuz sahibi olmasın, tecrübe kazansın ver terfiyelerin onu açılsın diye 1 Yıl görev yaparlar (istisnalar
olabilir) yine istanbula dönülür ordan tekrar Atama olur
-Meslek içi eğitim
Görevleri:
1. Barış zamanı: bölgenin mülki amiridir, siyasi idari olaylardan sorumlu, vergilerin tahsilinden sorumlu, Timar lari dağıtmak ile gorevleri ( büyük tımarlari Devlet yaşpsada Küçük tımarlari dağıtır , güvenlik
2. Sefer dönemi: görevler artar- tımarlar asker yetistirmek ve doyurmak için önemli. Bölgesindeki
askerleri tespit edip belirlemesi lazım, Merkez Beylerbeyleribden asker sayısı ister, beylerbeyi onları gönderir, onların Gıda ve cephanesinden de sorumlu. ..
Baska görevleri de ziraayi islemleri takip etme- yola kitlik oluşur- butun askerler gönderilmez sefere. ..
-Ayrıca sefere gidecek olan askerlere Evet kendi bölgesinen geçiyorsa Konak verecek, Gıda verecek, önceden bu hazırlık her eyaletin beylerbeyi tarafinca yapılır
Eyalet Divanı:
-Tercüman vardır herkesin kendisini divanin huzurunda ifade edebilmesi için
Eyaletlerde herkes kendi Anadilini kullanıyor onunla derdini dile getiriyor...
Beylerbeyi ne ile geçinir?
-Devlet birçok görevlisine maaş vermez, Tahsisatla işlem görür ( tahrir denilen sayimlar yapılır)
Tahrirat: il yazıcısı ( nerde ne var diye kayıt altına alır, bu kayıtlar merkezde birikir ona göre görevlileee mesela belirli timarlar verir veya
vergi toplama görevini verir ve maaşını ordan alir
Timar ( küçük) sonra ZIYAMET, sonra ( en büyük) HÂS
Berlerbeyine Haslar verilir, aylık 800.000-1,7 Mio akca alir, bu onun kendisine ve ailesine değil, aynı zamanda eyalet bütçesi: Kapıkullarina verir, Vakfeder, Hayır hasenatta bulunur
Fatih kararnamesinde Beylerbeylerin Emeklilik maaşı 100.000 akçe
SANCAKLAR
- eyaletlerin alt Birimi
- beylerbeyi için gecerli olan vazife ve sorumluluklar aynı ama Sancak beyleri Beylerbeylerin altındadır
KAPIHALKI:
bunların maaşları beyler veya sancakbeyinin maaşlarindan ödenir
MUTESELLIM:
- Beylerbeyi veya Sancakbeyi uzun zaman sefere cikacaksa yerine MUTESELLIM bırakır ( Kadi, Subaşı vs... 1 Yıl görev yılı merkeze sunar beyler veya Sancak beyi... Merkez onaylar
NAKKAŞZADE AILESI BUNUNLA MEŞHUR OLMUŞ
MUHASSIL:
vergi toplamakla görevli
Bölgedeki güçlü ailelerden seçilir ( aksi takdirde para toplanamaz)
Böylece, güçlü ailelere görev vermekle AYAN Zümresi ortaya çıkmıştır böylece. .. Devletin kendilerine olan ihtiyacı istismar etmişler sonradan ve bölgenin zaman zaman fiilen hakimi olmuştur
Daha sonra 18.yy ittifaki taahhutname imzalanir ve Osmanlı
bu ayanlarla is Birliği yapar ayanlar Osmanlı'ya karşı gelmeme sözü verir
Hz Ömer'in Divan ile baslattigi Osmanlı'da Tımar olmuş
IKTA= parça parça işletmek üzere arsalar dağıtıldı- Devlet ordan oranın vergisini almıştır! Her eyalette Tımar beyligi bunun takibatini yapar
=== böylece hem çeşitlilik oluşur hemde Devlet gelir elde eder
Ayrıca Tımar Sipahiler oluşur- het Bölge nin beylerbeyi Timarla asker beslemekle mükellef
Bu devlete güç ve askeri potensiyalin hazır olmasıni Sağlar
- küçük Timarlar 10. Akçe ye Kadar
- Ziyanet 10-20.000 akce
-Hâs 20.000 akcenin üstünde
Havasirrefia= hanedan mensublarina verilen haslar!
Birde ehlib şeriyye vardır. ..
Askeri zümre= devleti yöneten
Reayan= yönetilenler ( cobanlik yapan halk)
Halk vergi verir, üretim yapar, devleti yönetenler halkın ödediği vergilerle gecinir
Yonetenler- askeri zumre 3 zumredir
1.Ehli seyf
2.Ilmiyye
3. Kalemiyye ( burokrat- memur)
Osmanlı Devleti’nde askeri (yönetici) zümre çeşitli imtiyazlara sahiptir. Bu zümre içinde yer alan ilim erbabı en geniş imtiyazlara sahiptir.• Vergi ve cezalardaki imtiyazlar: İlmiye
sınıfının vergi muafiyetinin sınırı çok geniştir. Ayrıca “ehl-i şer” olarak tanımlanan bu sınıfa verilen en ağır ceza görevden azledilmek veya sürgüne gönderilmektir. İdam cezası yoktur.• Çocuklarına tanınan imtiyazlar: İlk defa molla Fenari ailesine II. Murad tarafından tanınan imtiyazlar daha sonra bütün ulema çocuklarına uygulanmış ve sonucunda yarardan çok zarar getiren ve mesleği gerileten büyük bir felaket haline gelmiştir.
Ilmiyye teşkilati! Bir takım imtiyazlaea sahiptir:
- bir takım vergiler hariç haraç ve Öşür vermezler
-ağır suçlarda ceza ölümdur- idam ( yeterli şekilde donanma için hazırlık yapmayan Vezir muhakkak öldürülür! Hata affedilmez! DEVLET güçlü olmalı. Ancak ilmiye Teşkilatı mensupları Idam edilmez, en fazla az ledilir veya sürgün edilir! ( Bursa, Edirne (= ile hürmeten)
-beşik ulemasi= ilmi payelrr verilmiş ünvanlar!.- ilme teşvik
-zaman içersinde Meshur olan ilmiyye teşkilat inda görev alan aileler:
Çandarli ailesi
Fenariyezadeler
Taskopruluzade
PIRIZADE (3 seyulislam)Mehmet zait ibn haldunun mukaddimesini tercume etmis- ahmet cevdet bunu tamamlar ve yayimlar! Oğlu Osman said istanbul kadisi olur daha sonra şeyhulislam olur
Daha sonra o aileden gelen 3. Şeyhulislam Abdülhamid hanin hâli fetvasını verir
Ivazpasazade
Bunlar ilmiyye de meşhur olmuş olan ailelerden
= beşik. .. Bazilari bu muesseseyi ve imtiyazlari kullanmistir!
İLMİYE AİLELERİİslam dininde ve toplumunda ilmiye sınıfı mensublarına verilen büyük değer sebebiyle bu mesleğin babadan oğla ve torunlara geçmesi bir gelenek haline gelmiştir. Böylece birçok köklü aile oluşmuş ve aileler arası akrabalık nedeniyle bir ilmiye ağı örülmüştür. Mesleğin babadan oğla geçmesinin olumlu ve olumsuz yanları vardır.a-Olumlu yönleri• Akademik hayata girecek olan çocuğun daha küçük yaştan itibaren bu ortamda büyümesi• Olayları dolaysız olarak öğrenmesi• Kütüphaneye sahip olmanın zor
olduğu dönemlerde babasının bu mirasına sahip olmasıb-Olumsuz yönleri• Babasının mesleğini seçen çocuğun tanınan imtiyazlar neticesinde çalışmadan ve hak etmeden yükselmesiyle meslek her geçen gün gerilemiştir.
Mülazemet Sistemi: medreseden mezun olduktan sonra müderris veya kadı tayin edilinceye kadar geçen staj dönemi diğeri de müderrislik veya kadılık yapmış kişinin yeniden bu göreve tayin edilinceye kadarki bekleme süresidir.
EĞİTİM SİSTEMİ
• Saray eğitim kurumu (Enderun): Yönetici kadro yetiştirmeye yöneliktir.
• Kalem eğitimi: Bürokrat (küttab) yetiştirmek üzere usta-çırak ilişkisiyle dairelerde eğitim verilir.
• Dergah eğitimi: Tasavvuf erbabı yetiştirmeye yöneliktir.
• Medrese eğitimi: İlim adamı yetiştirmeye yöneliktir. Sahn-ı Seman 1463 yılında Fatih tarafından yaptırılmıştır. Süleymaniye medresesi 1550 yılında Kanuni tarafından yaptırılmıştır. Fiziki görünümleri, eğitim programları ve
kütüphaneleriyle en üst seviyededirler.
• Müderris: Medresede akademik faaliyeti yürüten ve ondan sorumlu olan kişidir. İlk müderris Davud-ı Kayseridir ve İznikteki Orhan Gazi Medresesi’ne tayin edilmiştir. Müderris tayinleri münferit veya toplu halde yapılabilirdi. Müderrisler ilmi yetersizlik, derslere devamsızlık, diğer zümrelerle geçimsizlik nedeniyle görev süreleri dolmadan görevden alınabilirlerdi. Fatih ve Süleymaniye medreselerindeki müderrislerin çok önemli yetkileri vardı; İstanbul ve taşrada vakıfların
tahriri ve teftişi, bazı yolsuzlukların tahkiki, örfi ve şer’i görevliler hakkında tahkikat yapmak gibi.
Muit: yardimci
Muallim: hoca
Muderris:Doçent
Kaziaskerlerin görevleri:
- bulundukları bölgelerin nazirlaridir, kontrol eder denetimden geçirir
- alım satım işlemleri noter gibi
- kassam- miras paylaştirir
- idari sorumluluklari var
Kaziaskerleri ne ile gecinir?
-Devlet doğrudan vermez- kadıların geçim kaynağı Harçlar! veya arpalik verilir
Kadilari kazıaskerler tayin ederler!
Tarikati Muhammediyye- halk için yazılmış Çok sevilen eser IMAM BILGIVI! O kuran okuma karşılığında para alınmasına karşı, Ayrıca ksssamlik yapan kadıların mirasdan yani kassamdsn Kendine pay almasını haram diye ilan ediyor ve aldığı payları ilan ederek herkese geri veriyor! !!!
Şeyhülislam dan sonra kazıasker gelir. işin teşkilat ve idare yönüyle ilgilenir, Divanı humayunda bir Azadir
Osmanlı da 129 Şeyhülislam görev yapmıştır. 1. Molla Fenari sonuncusu 129. Mehmet Nuri medeni efendi
Çivili Mehmet: ilk azledilen Şeyh
Erzurumlu Feyzullah efendi öldürüldü
Nakîbu'l eşraf:
-Zekat verilmez bunlara Zekat malın kiri olduğu için
- kendi aralarında Nakîbu'l eşraf seçilir
- ayrıcalıklı bir grub oldukları için sahte şecere ile seyyitlik iddia edenler var onlar bunu korumakla mükellef idi
Osmanlı askerlik Teşkilatı:
Gazilerden oluşan birlikler+ aşiretler den vs...
Daha Sonra daha düzenli bir ordu oluşturma ihtiyacı duyuluyor
- Bursa Fethinden sonra Orhan Gazi zamaninda1000 atli 1000 yaya deniyor bu birliğe
-hazep, cambaz, haregor --- paralı askerler
-daha sonra kapıkulu askerler
-pençik Kanunu= ganimet ve esirlerin 5de 1i devlete ait, bu esirlerde orduya alınıyor
- bu bir Zaman Sonra sıkıntılı oluyor- bu b esirler türk ailelere veriliyor ve Türkçe öğreniyor bunlar
Ilk acemi Ocağı 1. Murad gelibolu
-daha sonra devşirme başlıyor. Hıristiyan ve gayri Müslümanlardan seçilir. toplu sünnet ve sağlam Eğitim- bunlar daha sonra vezirlik makamına kadar yükseliyor ver
özellikle Fatih den sonra Türk vezirlere rastlamak zor
-Hulufe denilen bir maaş alıyorlar
-bu sistem, Yeniçeri Ocağı 1826ya kadar devam eder
YENIÇERI: bu Ordu yanlış şekilde Bektaşilik ile ilişkilendirilir, sadece Bektaşi değillerdir
- bu ocağın asker kaynağı
*Acemi Ocağı bitiren
196 böluğe kadar bölük ve adamlar
*16yydan sonra yabancilarda paralı askerliğe alınır
- her bolugun başında zabıt var onun da başına Yeniçeri ağası var
Yeniçeri ağasinin en büyük görevi sefere gitmek+ istanbulun asayişini sağlamak
- ahsab binaları yangından korumak ile görevli
- tulumbacilar=
- Yeniçeri ağasinin yeri Ağakapısı
-sekbanbasi= avdan sorumlu birliğin başı (yiyeceğin teminatı)
-kulkethudasi=3. Büyük komutan ve Yeniçeri ağasinin yardimcisi
-zagarcibaşi=av kopeklerini düzenlemek
-turnacibasi.... Deveci. .. Solak başı. ..
-Ocak imamı= namaz kıldırır
- ILK Yeniçeri kışlaları Edirne de sonra istanbulda da açılıyor
-Sultan ahmet meydanında kazan kaldırma meşhurdur
Yeniçeri de çeşitli renkli çizmeler- en yüksek rütbeli Sari çizmeliler
-alayın bayrağı Sari- kırmızı
- vücudlarina hangi birliğe ait olduklarına dair dövmeler yaptırmıştır- şehit olduklarında hangi birliğe ait olduklarını bilebilmek için
-oturak akcesi verilir= emeklilik
- culûs= padişah başa geçtiğinde Yeniçeri ye bu bahsisi ve ilk sefer bahşişi verir
-Yeniçeri ocağın bozulmasınin sebebi yanlış kişilerin Ocağa alınmasından dolayi, kanuni drn sonra sultanin seferlere katılmaması, Yeniçeri nin evlenip esnaflik yapıp mafya gibi haraç almaya başlar!!!
1826 vaka-i hayriyye bu isyan ve belaya son veriliyor
Cebeci Ocağı: cephane işleri ile ilgilenir
-bunların kaynağı da acemibirlik + Yeniçeri ler evlendikten sonra onların çocukları da Alınirdi Kuloğlu denir bunlara
Topcuocagi: top imalatı ve kullanımı
Istanbul Tophane de yerleri Ocakları var
Ilki Fatih döneminde, 3. Mustafa zamanında islah ediliyor (18yy?)
-Osmanlı topculuğa önem verirdi ve başarılı idi! hatta Fatih kendisi çizmiştir!
-Macar urban ancak fatihin hayalindeki ve çizdiği topları dökebiliyor
- Demir bakır ve Tunç dan dökülür
-17yydan itibaren mevcudiyet artar ve 3. Mustafa zamanında yenilikler
gelir Avrupa'dan- ancak kalitede Düşer. ..
Kumbaraci ocağı: Kumbara bir Tür el bombası dir
Lağımci Ocağı: Tünel kazar kalelerin altında
Kapıkulu ocağı: O
- sefer zamanında padişahın çadirini korur
Sipahiler!!!! Barış zamanında Çiftcilik yaparlar. Timarli sipahiler (16.yyda en başarılı dönemleri) daha sonra rüşvet ile onlarda bozuluyor
Akıncılar= sınırlarda görevli. fetih yapacak bölgelere Akın edip keşif yaparlar! !!!
Akıncılar içinde Deliler (Serdengeçti)= çok gozupek ölümden hiç bir şekilde korkmadiklari için böyle denilmiştir onlara
Askeri teşkilatın bozulması nin sebebi Şehzade Mehmet'in sünnet düğününde soytarilik yaptıktan Sonra Yeniçeri ocaklarına alınması asıl bozulma sebebi, daha sonra ki islah çabaları da bir ise yaramıyor
3. Selim Nizami Cedid inisyatifi bir ise yaramıyor Taki 1826 ilga edilene kadar ve Asakiri mansurei Muhammediyye gelene kadar
Tanzimat döneminden sonra da artık farklı bir askeri sistem geliyor: paralı askerlik!
Osmanli Denizcilik! !! ( klausur)
Fatih dönemine kadar zayıf sonra güçlü özellikle kanuni ile zirve! Akdeniz sulari Osmanlı'nın oluyor ancak daha sonra Mevalid savasindan sonra yine dışa muhtaç oluyor. ..
Osmanlida Havacılık pek ilerlemiş değildi. . Dıştan Satin alınma söz konusu idi
|
