01. 06. 2005 tarihi itibariyle yayımlanan YÖnetmeliK ile YÜRÜRLÜkten kaldirilmiştir
Pc Gümrük Külliyatı..... www.arslannet.com.... ADLÎ VE ÖNLEME ARAMALARI YÖNETMELİĞİ Adalet ve İçişleri Bakanlıklarından: 24.05.2003 tarihli, 25117 sayılı R.G. 01.06.2005 tarihi itibariyle yayımlanan YÖNETMELİK ile YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILMIŞTIR. BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler Amaç Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, kanunlarla düzenlenen adlî ve önleme arama yetkisinin uygulanmasında uyulacak esas ve usulleri göstermektir. Kapsam Madde 2 — Bu Yönetmelik, kolluk tarafından, kişilerin üstlerinin, eşyasının, araçlarının, özel kâğıtlarının, konut, işyeri ve eklentilerinin aranmasında uyulacak esas ve usulleri kapsar. Hukukî Dayanak Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4/4/1929 tarihli ve 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, 8/6/1936 tarihli ve 3005 sayılı Meşhud Suçların Muhakeme Usulü Kanunu, 4/7/1934 tarihli ve 2559 sayılı Polis Vazife ve Salâhiyet Kanunu, 10/3/1983 tarihli ve 2803 sayılı Jandarma Teşkilât, Görev ve Yetkileri Kanunu, 9/7/1982 tarihli ve 2692 sayılı Sahil Güvenlik Komutanlığı Kanunu, 7/1/1932 tarihli ve 19181 sayılı Kaçakçılığın Men ve Takibine Dair Kanun, 10/6/1949 tarihli ve 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu, 25/10/1983 tarihli ve 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu ile 13/5/1971 tarihli ve 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu ve diğer ilgili mevzuat hükümlerine göre hazırlanmıştır. Tanımlar Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen deyimlerden; Gecikmesinde sakınca bulunan hâl: Derhal işlem yapılmadığı takdirde suçun iz, eser, emare ve delillerinin kaybolması veya şüphelinin kaçması veya kimliğinin saptanamaması ihtimâlinin ortaya çıkması ve gerektiğinde hâkimden karar almak için vakit bulunmaması hâlini, Kolluk: Polis, jandarma, sahil güvenlik ve özel kolluk kuvvetlerini, Hâkim: Yetkili sulh ceza hâkimini veya hâkimi, Cumhuriyet savcısı: Yetkili Cumhuriyet savcısını, Mülkî amir: İllerde vali veya bu konuda yetkilendirdiği yardımcısını, ilçelerde kaymakamı, Kolluk amiri : Konuyla ilgili yetkili ve görevli olan kolluk biriminin amirini, Araç: Her türlü kara, deniz ve hava nakil vasıta ve taşıtlarını, ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Adlî Arama Adlî Aramanın Tanımı, Maksadı ve Kapsamı Madde 5 — Adlî arama, bir suç işlemek veya buna iştirak veyahut yataklık etmek makul şüphesi altında bulunan kimsenin, saklananın, şüphelinin, sanığın veya hükümlünün yakalanması ve suçun iz, eser, emare veya delillerinin elde edilmesi için bir kimsenin, özel hayatının ve aile hayatının gizliliğinin sınırlandırılarak konutunda, etrafı çevrili diğer mahallerinde, üzerinde, özel kâğıtlarında, eşyasında, aracında Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu ile diğer kanunlara göre yapılan araştırma işlemidir. Makul Şüphe Madde 6 — Makul şüphe, hayatın akışına göre somut olaylar karşısında genellikle duyulan şüphedir. Makul şüphe, aramanın yapılacağı zaman, yer ve ilgili kişinin veya onunla birlikte olanların davranış tutum ve biçimleri, kolluk memurunun taşındığından şüphe ettiği eşyanın niteliği gibi sebepler göz önünde tutularak belirlenir. Makul şüphede, ihbar ve şikâyeti destekleyen emarelerin var olması gerekir. Belirtilen konularda şüphenin somut olgulara dayanması şarttır. Arama sonunda belirli bir şeyin bulunacağını veya belirli bir kişinin yakalanacağını öngörmeyi gerektiren somut olgular mevcut bulunmalıdır. Adlî Aramalarda Karar ve Emir Verme Yetkisi Madde 7 — Adlî aramaya karar vermek yetkisi hâkimindir. Kolluk, arama kararı alınması için makul şüphe sebeplerini belirten ayrıntılı ve gerekçeli bir rapor hazırlar ve Cumhuriyet savcısına başvurur. Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısının yazılı emri veya bu emrin alınamadığı hâllerde ise kolluk amirinin yazılı emri bulunmadıkça; kimsenin üstü, özel kâğıtları, eşyası ve aracı aranamaz, konutuna girilemez ve buradaki eşyaya el konulamaz. Cumhuriyet başsavcılıklarınca, arama ile ilgili kararları vermek üzere, yirmidört saat süreyle bir nöbetçi Cumhuriyet savcısı görevlendirilir. Yetkili merciin yazılı emri yirmidört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını el koymadan itibaren kırksekiz saat içinde açıklar; aksi hâlde, el koyma kendiliğinden kalkar. Karar Alınmadan Yapılacak Arama Madde 8 — a) Hakkında gıyabî tutuklama veya yakalama müzekkeresi bulunan kişi yakalandığında üstünde, yakalanması amacıyla konutunda, işyerinde, yerleşim yerinde, bunların eklentilerinde ve aracında yapılacak aramada, b) Kolluk tarafından yakalanan kişinin, yakalandığı anda, silah gibi kendisine veya kişilere zarar verebilecek diğer unsurlardan arındırılması amacıyla yapılacak üst aramasında ve bu gibi hâllerde aracında, kaçarken içine girdiği bina ve eklentilerde yapılacak aramalarda, c) Hâkim kararı veya Cumhuriyet savcısının yazılı emri ile yakalanan kişinin, yakalandığı anda, silâh gibi kendisine veya kişilere zarar verebilecek diğer unsurlardan arındırılması amacıyla yapılacak üst aramasında ve bu gibi hâllerde aracında, kaçarken içine girdiği bina ve eklentilerde yapılacak aramalarda, d) Gözaltına alınan kişinin, nezarethaneye konmadan önce yapılan üst aramasında, e) Bir suçun işlenmesine veya işlenen suçun devamına engel olmak üzere, bir suçun şüphelisi veya sanığı olarak yakalandıktan sonra kolluk güçlerinin elinden kaçmakta olan kimselerin yakalanması maksadıyla veya Meşhud Suçların Muhakeme Usulü Kanunu kapsamında işlenen suçların failini veya delilleri elde etmek üzere, kişilerin üstlerinde ve eşyasında, araçlarında, özel kâğıtlarında ve kaçarken girdikleri bina ve eklentilerinde yapılacak aramalarda, f) Kaçakçılığın Men ve Takibine Dair Kanunun 8 inci maddesi kapsamında, kaçak eşya ile girilirken veya çıkılırken görülen veyahut kaçakçılık sayılan herhangi bir işin yapıldığına ilişkin delil görüntüsü bulunan yerlerde, usulüne göre ve hemen yapılan aramalarda, g) Kaçakçılığın Men ve Takibine Dair Kanunun 11 inci maddesi kapsamında, 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu gereğince tayin olunan kapı ve yollardan başka yerlerden girmek, çıkmak ve geçmek üzereyken tesadüf edilen kişilerin üst, eşya ve araçlarının aranması ile genel kolluk tarafından memleket dahilinde tesadüf edilecek kaçakçıların üst, eşya ve araçlarının aranmasında, h) 1/3/1926 tarihli ve 7652 sayılı Türk Ceza Kanununun 49 uncu maddesindeki ve diğer kanunların öngördüğü hukuka uygunluk sebepleri ve suçüstü hâlinde yapılan aramalarda, toplum için veya kişiler bakımından yaşamsal tehlikeyi ortadan kaldırmak amacıyla veya kapalı yerlerden gelen yardım çağrıları üzerine, konut, işyeri ve yerleşim yeri ile eklentilerine girmek için, hâkim kararı aranmaz. Rıza ile Arama Madde 9 — Rıza ile arama, hâkim kararı veya kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri bulunmaksızın, kişinin rızasına dayanılarak yapılan aramadır. Rızasını almak için, kolluk memuru, ilgili kişiye, bağlı bulunduğu birimi bildirir ve kimliğini gösterir; yapılan aramanın konusunu ve aramanın yapılmasına temel oluşturan sebebi açıklar; aramayı kabul etmeme hakkı olduğunu hatırlatır; kişinin rızası alındıktan sonra imzası alınır ve arama işlemine başlanır. Kişinin aramaya rızası bulunmadığını bildirdiği hâllerde kolluk gücü, takdirine göre aranacak yerin etrafında gerekli tedbirleri alır ve arama kararı almak üzere gerekli başvuruyu yapar. Arama işlemi bir tutanağa bağlanır. Aramada Karar Kapsamı Dışında Elde Edilen Bulgular ve Ele Geçirilen Kişiler Madde 10 — Usulüne uygun yapılan aramada, araştırma veya soruşturmayla ilgisi bulunmayan ve fakat diğer bir suçun işlendiği şüphesini uyandırabilecek güçte eşya bulunursa, bunlara el konulur ve durum, Cumhuriyet başsavcılığına bildirilir. Bu tür aramada, aramanın amacı ve konusu dışında ele geçirilen ve haklarında tutuklama veya yakalama kararı bulunan kişiler, evrakıyla birlikte Cumhuriyet başsavcılığına sevk edilir. Adlî Arama Tutanağı Madde 11 — Adlî arama işlemi bir tutanağa bağlanır. Tutanakta; a) Arama kararının tarih ve sayısı, hâkim kararı yoksa verilmiş olan yazılı emrin tarihi, emri veren merci, bunun da yokluğu hâlinde gecikmede sakınca bulunan hâlin dayandığı sebeplere ilişkin açıklama, b) Aramanın yapıldığı yer, tarih ve saat, c) Aramanın konusu, d) Aramanın makul şüphe sebebi, e) Aranan kişinin kimlik bilgileri, adını söylemediği takdirde eşkâl bilgileri, f) Araçta, konutta, işyeri ve eklentilerinde arama yapılmışsa, aracın plaka numarası, markası, konutun, işyerinin ve eklentilerinin açık adresi, deniz aracının aranması hâlinde ise deniz aracının cinsi, ismi, donatanı, bağlama limanı, tonajı, acentası, kaptanı ve arama mevkii, g) Aramanın sonuçları, el konulan suç eşyasına ilişkin belirleyici bilgiler, h) Aramada yakalanan kişiler varsa kimlikleri, ı) Arama sonucunda yaralanma veya maddî bir zarar meydana gelip gelmediği, hususları yer alır. Tutanak arama işlemine katılmış olanlar ve hazır bulunanlarca imzalanır. Tutanağın bir sureti ilgiliye verilir. El Koyma, Muhafaza Altına Alma Madde 12 — Usulüne uygun yapılan aramada, soruşturma için ispat vasıtası olabilecek veya müsadereye tâbi bulunan eşyaya rastlanırsa, zilyetlerinin rızası hâlinde eşya muhafaza altına alınır. Rıza olmayan hâllerde eşyaya el konulur. Bu eşyayı yanında bulunduran kişi, talep üzerine bunları göstermek ve teslim etmekle yükümlüdür; kaçınma hâlinde, zilyet hakkında Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun 63 üncü maddesinin uygulanması istemiyle Cumhuriyet başsavcılığına başvurulur. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Önleme Aramaları Denetim Yapılacak Hâller Madde 13 — Kolluk tarafından yapılan; a) Açılması izne bağlı otel, gazino, kahve, içki yerleri, bar, tiyatro, sinema, hamam ve plaj gibi umuma mahsus istirahat ve eğlence yerlerinin faaliyetten men amacıyla, kurallara uyup uymadıkları açısından denetiminde, b) Kumar oynanan, umumi ve umuma açık yerler ile her çeşit özel ve resmî kurum ve kuruluşlara ait lokaller, mevzuata aykırı bir şekilde uyuşturucu madde imal edilen, satılan, kullanılan, bulundurulan yerler, mevcut hükümlere aykırı davranışları görülen genelevler, birleşme yerleri, fuhuş yapılan yerler ve evler, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, Anayasal düzenine, genel güvenliğe ve genel ahlâka zararı dokunacak oyun oynatılan, temsil verilen, film veya video bant gösterilen yerler ile internet üzerinden yapılan yayınlara izin verilen yerler, derneklere, sendikalara, loca ve kulüpler, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile benzeri kurum ve kuruluşlara ait ve yalnız üyelerinin yararlanması için açılan lokallerden birden fazla denetim sonunda ve yazılı ihtara rağmen iç yönetmeliğe aykırı faaliyet göstererek umuma açık yer durumuna geldiği tespit edilenlerin denetiminde, c) Yürürlükte bulunan hükümlere aykırı olarak işletilen yerler hakkındaki işlemler ile genel ahlâk ve edep kurallarına aykırı olarak sesli ve görüntülü eserleri, kaydedildiği materyale bakılmaksızın üreten ve satan yerlerin denetiminde, d) Kanunlardaki istisnalar saklı kalmak üzere, onsekiz yaşından küçükleri çalıştırdığından veya onsekiz yaşını doldurmamış küçüklerin girip girmediğinden şüphelenilen ve açılması izne bağlı bar, pavyon, gazino, meyhane gibi içkili yerler ile kıraathane gibi oyun oynatılan benzeri yerlerin denetiminde, e) Suç işlenmesini önlemek için kişilerden kimlik sormada, f) 26/6/1973 tarihli ve 1774 sayılı Kimlik Bildirme Kanununda belirtilen yerlerin denetiminde, g) Okullardaki disiplinin sağlanmasına yönelik önlemlerde, h) Resmî dairelerde görevlilerin göreve başlarken tâbi olmayı kabul ettikleri kurallara uygun olarak yapılan denetimlerde, ı) Motorlu araç trafik belgesi, motorlu araç tescil belgesi ve sürücü belgeleri ile 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre araçlarda bulunması gerekli eşyanın ve deniz araçlarının ruhsat ve belgelerinin gemi adamlarının ehliyet ve belgeleri ile deniz mevzuatında yer alan diğer belgelerin denetiminde, j) Elektromanyetik aygıtlar ve dedektör köpekleri aracılığıyla yapılan tarama şeklindeki denetimlerde, hâkim kararı aranmaz. Önleme Aramasının Yapılabileceği Yerler Madde 14 — Kolluk, suçun işlenmesinin önlenmesi amacıyla, usulüne göre verilmiş hâkim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde mahallin en büyük mülkî amirinin vereceği yazılı emirle; a) 6/10/1983 tarihli ve 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu kapsamına giren toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin yapıldığı yerde veya yakın çevresinde, b) Özel hukuk tüzel kişileri ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları veya sendikaların genel kurul toplantılarının yapıldığı yerin yakın çevresinde, c) Halkın topluca bulunduğu veya toplanabileceği yerlerde, d) Öğretim ve eğitim özgürlüğünün sağlanması için her derecede öğretim ve eğitim kurumlarının ve üniversite binaları ve ekleri içerisinde, kurumun imkânlarıyla önlenmesi mümkün görülmeyen olayların çıkması olasılığı karşısında rektör, acele hâllerde de dekan veya bağlı kuruluş yetkililerinin kolluktan yardım istemeleri hâlinde, girilecek üniversite, bağımsız fakülte veya bağlı kurumların içerisinde, bunların yakın çevreleri ile giriş ve çıkış yerlerinde, e) Umumî veya umuma açık yerlerde veya öğrenci yurtlarında veya eklentilerinde, f) Yerleşim yerlerinin giriş ve çıkışlarında, g) Her türlü toplu taşıma veya seyreden taşıt araçlarında, kişilerin üstlerini, araçlarını, özel kâğıtlarını ve eşyasını arar; suç unsurlarına el koyar ve evrakı ile birlikte Cumhuriyet başsavcılığına sevk eder. Kolluk amirleri, önleme araması emri veremez. Suçu önleme maksadıyla konutta, yerleşim yerinde ve kamuya açık olmayan özel işyerlerinde ve eklentilerinde arama yapılamaz. Önleme Amacıyla Yapılacak Üst ve Eşya Aramasının Amacı ve Makul Sebebi Madde 15 — Makul ve kabul edilebilir bir sebebe bağlı olarak, millî güvenlik ve kamu düzeninin, genel sağlık ve genel ahlâkın veya başkalarının hak ve hürriyetlerinin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi, taşınması veya bulundurulması yasak olan her türlü silâh, patlayıcı madde veya eşyanın tespiti için, kişinin üstünde, üzerinde bulunan özel kâğıtlar ve diğer eşya ile aracında önleme amacıyla arama yapılabilir. Makul sebep, aramanın yapılacağı zaman, yer ve ilgili kişinin veya onunla birlikte olanların davranış tarzları, kolluk memurunun taşındığından şüphe ettiği eşyanın niteliği gibi sebepler göz önünde tutularak belirlenir. Birinci fıkrada belirtilen konularda tehlike doğduğunu gösteren sebeplerin somut olgulara dayanması şarttır. Önleme aramalarının yapıldığı yerde herkesin üzeri aranamıyorsa, işlem sondaj usulü gibi objektif unsurlara dayandırılır. Önleme Aramalarında, Adlî Soruşturmalarda Kullanılabilecek Bilgi, Bulgu Elde Edildiğinde ve Şüpheliler Yakalandığında Yapılacak İşlemler Madde 16 — Önleme aramalarında elde edilen ve adlî soruşturmalarda kullanılabilecek bilgi, bulgu ve şüpheliler hakkında 10 uncu madde hükümleri uygulanır. Hâkimden Önleme Araması Kararı Almak İçin Yapılacak İstem Madde 17 — 13 ve 18 inci madde hükümleri saklı kalmak üzere, önleme aramalarında işlemin yapılacağı kanunda belirtilen umumi ve umuma açık yerlerde makul sebeplerin oluştuğunu ve millî güvenlik ve kamu düzeninin, genel sağlık ve genel ahlâkın veya başkalarının hak ve hürriyetlerinin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi, taşınması veya bulundurulması yasak olan her türlü silâh, patlayıcı madde veya eşyanın tespiti amacının ortaya çıktığını ve tehlikenin oluştuğunu gösteren belirlemeler, kolluk tarafından önceden saptanır ve mahallin en büyük mülkî amirine, gerekçeleri ile birlikte yazılı olarak iletilir. Mülkî amir, talebi uygun bulursa, gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde yazılı arama emri verir. Gecikmesinde sakınca bulunmayan hâllerde, mülkî amir, uygun gördüğü takdirde istemi, aramanın yapılacağı yerdeki sulh ceza hâkimine sunar. Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde, en büyük mülkî amirin verdiği yazılı emirle yapılan önleme aramaları, yirmidört saat içinde görevli sulh ceza hâkiminin onayına sunulur. Hâkimden Önleme Araması Kararı Alınması Gerekmeyen Hâller Madde 18 — a) Devletçe kamu hizmetine özgülenmiş bina ve her türlü tesislere giriş ve çıkışın belirli kurallara tâbi tutulduğu hâllerde, söz konusu tesislere girenlerin üstlerinin veya üzerlerindeki eşyanın veya araçlarının aranmasında, b) İl İdaresi Kanununun ek 1 inci maddesi kapsamında bulunan, sivil hava meydanlarında, limanlarda ve sınır kapılarında, binaların, uçakların, gemilerin ve her türlü deniz ve kara taşıtlarının, giren çıkan yolcular ile buralarda görevli kamu kuruluşları ve özel kuruluşlar personelinin, üstlerinin, araçlarının ve eşyalarının aranmasında, c) Kaçakçılığın Men ve Takibine Dair Kanunun 9 uncu maddesi kapsamında, dükkan, mağaza, ticaret ve alışveriş yapılan özel evler, depo, ambar, antrepo, han, otel, pansiyon, sinema, tiyatro, gazino, kahvehane, bar, dansing ve bunlara benzer yerler ve eklentilerinde, umuma açık oldukları müddetçe ve umuma açık yerlerinde yapılacak aramalarda, d) Olağanüstü Hal Kanununun 11 inci maddesi kapsamında, kişilerin üstünün, eşyalarının Olağanüstü Hal Valisinin emriyle aranmasında, e) Sıkıyönetim Kanununun 3 üncü maddesi kapsamında, konutların ve her türlü dernek, siyasî parti, sendika, kulüp gibi teşekküllere ait binaların, işyerlerinin, özel ve tüzel kişiliklere sahip müesseseler ve bunlara ait eklentilerin ve her türlü kapalı ve açık yerlerin, mektup, telgraf ve sair gönderilerin ve kişilerin üzerlerinin sıkıyönetim komutanının emriyle aranmasında, f) Kanunların, muhafaza altına alınmalarına olanak verdiği kişilerin, üst veya eşyalarının aranmasında, g) Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun çerçevesinde görevli kolluğun, aynı Kanunun 79 uncu maddesindeki silâh taşıma yasağı kapsamında, silâh taşıdığından şüphelenilen kişilerin üstlerinin ve eşyalarının aranmasında, hâkim kararı alınması gerekmez. Umuma açık veya açık olmayan özel işletmelerin, kurumların veya teşebbüslerin girişlerindeki önleme aramaları, buralara girmek isteyen kimselerin rızasına bağlıdır. Aranmayı kabul etmeyenler, bu gibi yerlere giremezler. Bu gibi yerlerde arama, esasta özel güvenlik görevlileri tarafından yerine getirilir. Ancak, bu yerlerin ve katılanların taşıyabilecekleri özel niteliklere göre, önleme aramaları kolluk güçleri tarafından da yapılabilir. Buradaki görevlilerin, arama sırasında kimlik göstermeleri gerekmez. Önleme Araması Tutanağı Madde 19 — Arama sırasında suç unsuruna rastlandığında veya aranan kişinin talebi hâlinde, arama tutanağa bağlanır. Bu hâlde, tutanak 11 inci maddede belirtilen esasları içerir. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Aramaların Yapılma Şekli Konutta, İşyerinde, Yerleşim Yerinde ve Eklentilerinde Adlî Aramanın Yapılması Madde 20 — 1. Aramanın zamanı: Hâkim kararı üzerine yapılacak aramalar, karar tarihinden itibaren ihtiyaca göre, mümkün olan en kısa sürede yapılır. Her arama kararı, sadece bir kez arama yapma yetkisi verir. Aramanın amacını tehlikeye sokan acil bir durum yoksa, arama gündüz yapılır. Aşağıda sayılan hâller dışında gece arama yapılamaz: a) Suçüstü cürüm, b) Gecikmesinde sakınca bulunan hâl, c) Firar eden bir tutuklunun veya hükümlünün tekrar yakalanması hâli, d) Suç ile elde edilen eşyanın saklanma mahalli, e) Gece vakti herkesin girip çıkabileceği lokanta, bar, pavyon, gazino, meyhane gibi yerler ile kıraathane ve oyun oynatılan benzeri yerler, f) Mahkûmların toplanma veya sığınma yerleri, g) Gizli kumar yerleri ve genelevler gibi kollukça bilinen yerler. 2. Rıza ile arama: 9 uncu madde gereğince rıza ile yapılacak aramada, görevli memur önce aramanın amacını ilgiliye bildirir; izin verme yetkisine sahip olan kişiye, rıza göstermeye mecbur olmadığını söyler ve izin verme yetkisine sahip olan kişinin rızasını saptar. Ayrıca bu kişiyi, el konulan eşyanın delil olarak kullanılabileceği hususunda bilgilendirir. Aramanın ne sıfatla yapıldığı, arama yapılan kişiye bildirilir. 3. Yakalama amacıyla arama: Meşhud suç dolayısıyla yakalama hâlinde, arama kararı olmadan da yakalanacak kişinin bulunduğu yerlere girilebilir ve arama yapılabilir. Haklarında gıyabî tutuklama veya yakalama müzekkeresi çıkarılmış bulunan kişilerin yakalanması için yapılacak aramalarda, ayrıca arama kararı verilmesi gerekli değildir. Bu gibi hâllerde sadece yakalanacak kişiyle ilişkili işlemler yapılabilir. O yerde bulunan diğer kişiler hakkında, ayrıca karar verilmemişse, arama yapılamaz. 4. Konutta, işyerinde, yerleşim yerinde ve eklentilerinde aramanın yapılış yöntemi: a) Kolluk, arama yapılacak konut, işyeri, yerleşim yeri ve eklentilerinde gerekli güvenlik önlemlerini alarak kapıyı çalar. b) Gerek hâkim kararı ile, gerek kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri ile ve gerekse kendiliğinden yapılan aramalarda, mümkünse, o yere girme izni verme yetkisine sahip kişilerle iletişim kurulmasına çalışılır, kolaylık gösterilmesi istenir. Aşağıdaki hâllerde iletişim kurmadan konuta, işyerine, yerleşim yerine ve eklentilerine girilir: 1) Arama yapılacak olan yerin konut veya yerleşim yeri olarak kullanılmadığının bilinmesi, 2) Arama esnasında bu yerlerde kimsenin olmadığının anlaşılması, 3) Bu yerlerde oturan veya izin vermeye yetkili kişinin arama öncesinde bilgilendirilmesinin, delil karartmasına yol açarak aramanın amacını tehlikeye sokacak veya kolluk memurlarını veya diğer bireyleri tehlikeye düşürebilmesi. c) Diğer hâllerde, kolluk memurları mümkünse arama kararını gösterirler. d) Aramayla görevlendirilenler, aramaya karşı çıkılması hâlinde, durumun haklı kıldığı ölçüde güç kullanarak direnci ortadan kaldırabilirler. Bilgilendirme yapıldıktan sonra, kapı açılmadığı takdirde güç kullanılacağı ihtar edilir ve akabinde zorla eve girilir ve arama gerçekleştirilir. Güç, kademeli bir şekilde artarak kullanılabilir. Gecikmesinde sakınca veya tehlike bulunması hâlinde, bilgilendirme içeri girdikten sonra da yapılabilir. Bulundurulması suç teşkil eden eşyanın arandığı evde bulunan kişilerin üstü, güvenlik veya suç eşyasının elde edilmesi amacıyla aranır. e) Arama, bulunması istenen şeyin boyutu ve niteliği göz önüne alınarak, amaca ulaşmak için gerekli olan ölçüde gerçekleştirilir. f) Aranacak yerde bulunan kişilerin özel hayatlarına ve mallarına gereken azamî özen gösterilir. g) Arama işlemine tâbi tutulan yerlerin sahibi veya eşyanın zilyedi, aramada hazır bulunabilir. Kendisi bulunmazsa mümessili veya mümeyyiz hısımlarından biri yahut kendisiyle birlikte oturan bir kimse veya komşusu veya diğer bir kimse, arama tanığı olarak bulundurulur. Ancak, tanık sağlanması amacıyla, arama, gereksiz bir biçimde geciktirilemez. Konutta aramanın yapılmasına izin verme yetkisine sahip kişi veya zilyet ve bulunmadığında yerine çağrılacak kişi, işleme girişilmeden önce aramanın amacından bilgilendirilir. Geceleyin herkesin girip çıkabileceği lokanta, bar, pavyon, gazino, meyhane gibi yerler ile kıraathane ve oyun oynatılan benzeri yerlerin aranmasında tanık bulundurulması gerekmez. Durdurma ve Arama, Araçlarda Arama Madde 21 — 1. Bir kişiyi geçici olarak durdurmak, yakalama sayılmaz; yakalama sayılması için kişinin fiilen denetim altına alınması gerekir. Denetim için araçların durdurulması da mümkündür. 2. Durdurma yetkisinin kullanılabilmesi için, "umma" derecesinde makul şüphe bulunmalıdır. Kolluk görevlisi, tecrübesine dayanarak, izlediği davranışlarından, o kişinin bir suç işleyeceği veya işlediği hususunda kanaat elde eder veya kişinin silâhlı olduğu ve hâlen tehlike yarattığı kanaatine varırsa kişi durdurulabilir. Sebepsiz ve keyfî durdurma, arama ve yakalama yapılamaz. 3. Sebebin oluşmasına veya şüpheye yol açan davranışları hakkında, durdurulan kişiye sorular yöneltilebilir. Kişi bu sorulara cevap vermekle yükümlü değildir. Durdurma yetkisinin kullanılmasına neden olan şüphe, yapılan açıklama ile ortadan kalkarsa, kişinin gitmesine engel olunmaz. 4. Durdurulan kişi üzerinde önce giysilerinden herhangi birisi çıkarılmaksızın, yoklama biçiminde bir inceleme yapılır. Bu işlem sonucunda, kişide silâh bulunduğu sonucunu çıkarmaya yeterli şüphe meydana gelirse, memur kendiliğinden silâh ve diğer suç eşyası araması yapabilir. Yoklama incelemesi, kişinin cinsiyetinde bulunan görevli tarafından yapılır. Üst yoklaması sırasında, yapılan aramanın konusu olan eşyanın ne olduğu veya aramanın yapılmasına temel teşkil eden sebepler ilgiliye açıklanır. Bir kişinin veya aracın durdurulma süresinin, şartlara göre makul olması ve arama için ayrılan süreyi aşmaması gerekir. 5. Yoklama suretiyle inceleme, kişiye en az sıkıntı verici şekilde yapılır. Rıza gösterilmesi ve işbirliği yapılması için, insan ilişkilerine dayalı çabalar gösterilir. Direndiği takdirde inceleme güç kullanılarak gerçekleştirilir. Yapılan aramanın neticesinde iz, eser, emare ve delil elde edilirse, kişi yakalanır ve gözaltına alınır. Uyuşturucu gibi belirli bir şeyin, kişinin herhangi bir yerinde gizlendiği düşünülüyorsa, daha geniş çaplı arama yapılabilir. Yoklama suretiyle inceleme, kişinin veya aracın ilk durdurulduğu yerde veya o yerin yakınında, mümkün olduğu kadar başkalarının göremeyeceği tarzda yapılır. Başka yere götürülerek inceleme yapılamaz. Makul sebebi oluştuğu takdirde, daha geniş kapsamlı arama yapılması için, kolluk aracından veya yakındaki kapalı bir yerden yararlanılabilir. Aramadan sonra talep üzerine olay yerinde derhal bir tutanak düzenlenir. 6. Boş araçların aranmasında, arama yapıldığını belirten bir not bırakılır. Bu notta, arama tutanağının bir kopyasının alınabileceği yer belirtilir. 7. Deniz şartları sebebiyle aramanın denizde mümkün olmaması veya deniz aracının ayrıntılı aranmasının gerektiği hâllerde şüpheli deniz aracı en yakın ve uygun limana çekilerek arama limanda yapılabilir. 8. Bu maddede yazılı işlemler gece de yapılabilir. Çıplak Olarak ve Beden Çukurlarında Arama Madde 22 — 1. Kanunların üst araması yapılmasına olanak verdiği hâllerde, çıplak olarak veya beden çukurlarında arama yapılmadan önce, mahrem yerlerde arama yapmanın neden gerekli görüldüğü ve nasıl yapılacağı, o birimde görevli en üst kolluk amiri tarafından ilgiliye bildirilir. 2. Çıplak olarak arama, kişinin kanunlara göre izin verilmeyecek bir şeyi taşıdığından makul ve ciddî bir şekilde şüpheleniliyor ise yapılır. Şüphelenilmesine yer olmayan hâllerde çıplak olarak arama yapılmaz. Çıplak olarak arama, aynı cinsiyetten görevliler tarafından yapılır; arama işlemi kimsenin görememesini sağlayacak tedbirler alınarak gerçekleştirilir. Arama, kişinin utanma duygusunu en az ihlâl edecek bir şekilde yapılır; önce bedenin üst kısmındaki giysiler çıkarttırılır; bedenin alt kısmındaki giysiler, üst kısmındaki giysiler giyildikten sonra çıkarttırılır. Bu giysiler mutlaka aranır. Arama sırasında bedene dokunulmaması için gerekli özen gösterilir. Aranan kişinin beden çukurlarında bir şeyin bulunduğu anlaşılırsa, bu kişiden, eşyanın kendisi tarafından çıkartılması istenir. Çıplak olarak arama, mümkün olduğunca kısa bir süre içinde bitirilir. Önleme Aramasının Yapılması Madde 23 — 5, 6, 7 ve 10 uncu maddeler ile 20 nci maddenin birinci fıkrası hükümleri hariç yukarıdaki maddeler önleme aramasının icrasında da uygulanır. Nezarethanelerde Yapılacak Arama Madde 24 — Nezarethanelerde yapılacak aramalar için Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği hükümleri saklıdır. Yürürlük Madde 25 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 26 — Bu Yönetmelik hükümlerini Adalet ve İçişleri Bakanları yürütür. 1 4926 Sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılmıştır. 2 5237 Sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılmıştır. |
sosyal ağlarda paylaşma
